Vlak voordat ik besluit om naar bed te gaan, alarmeert onze portofoon: ‘ambulance … (nummer van de ambulance werd genoemd) uitrukken voor een eenzijdig ongeval letsel!’ Dit is een melding die varieert van blikschade tot ernstig letsel met beknelling of een dodelijke afloop. We rijden met spoed naar de opgegeven locatie. Een tweebaansweg, zonder scherpe bochten maar met grote bomen langs de zijkant. Bij aankomst zien we een auto die in tweeën is gebroken. Eén helft staat nog tegen de boom, de andere helft ligt op de kop enkele meters verderop. Ook het motorblok is verderop in het weiland terecht gekomen. Dit moet een enorme klap zijn geweest en met een enorme snelheid! Mijn collega en ik kijken elkaar aan en denken allebei hetzelfde: dit is niet meer met het leven verenigbaar.
Als we uitstappen en het wrak benaderen zien we de persoon bekneld in het verwrongen wrak liggen. Er zijn geen tekenen van leven. Ik sluit de man direct aan op de hartmonitor en zie geen activiteit van het hart meer. We overleggen met de politie en brandweer die inmiddels ook zijn aangekomen. Er is hier sprake van een niet-natuurlijke dood, dus de GGD-arts moet ter plaatse komen om te schouwen. Ook wordt de begrafenisondernemer alvast gebeld om na het schouwen de persoon uit het wrak te halen. We besluiten in overleg met de meldkamer om ter plaatse te blijven om de GGD-arts te informeren en eventueel de begrafenisondernemer te helpen met het bergen van het slachtoffer, zoals dat heet.
'Ik kijk om me heen en zie een prachtig schouwspel! Wat een prachtbeeld! Dan draai ik m’n hoofd een kwartslag en zie ik een triest tragisch beeld!
In afwachting van de komst van de GGD-arts kijk ik om me heen en zie een prachtig schouwspel: avondrood en mist waarbij de silhouetten van koeien nog net zichtbaar zijn. Wat een prachtbeeld! Dan draai ik m’n hoofd een kwartslag en zie ik een man van middelbare leeftijd bekneld in een autowrak liggen waarbij zijn onderarm nog naar buiten uitsteekt, een triest tragisch beeld! Wat een contrast! Veel mensen moeten deze zonsondergang ook zien en denken wat een prachtige afsluiting van de dag, en aan de andere kant wordt op deze avond ook een familie geconfronteerd met het afschuwelijke bericht dat hun geliefde op dezelfde prachtige avond om het leven is gekomen…
Meer weten over natuurlijke en niet-natuurlijke dood? Zie informatie hieronder.
In bovenstaande casus was sprake van een niet-natuurlijke dood, maar zal er geen sprake zijn van een strafbaar feit (eenzijdig ongeval waarbij alleen het slachtoffer betrokken was). Het verschil tussen en natuurlijke en niet-natuurlijke dood en het vaststellen hiervan zal verder worden verduidelijkt.
De dood vaststellen.
Het vaststellen van de dood is niet alleen meer voorbehouden aan artsen. Eenieder, en dus ook verpleegkundigen, mogen vaststellen dat de dood is ingetreden. Een arts zal daaropvolgend binnen een bepaalde termijn een lijkschouw moeten verrichten en een verklaring van overlijden afgeven. Aan de lijkschouw worden juridische consequenties verbonden, en daarom is het schouwen wettelijk voorbehouden aan de behandelend arts en/of een gemeentelijke lijkschouwer (GGD-arts). Een gemeentelijke lijkschouwer is een arts die als zodanig benoemd is door burgemeester en wethouders en die staat ingeschreven bij de Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten.
Natuurlijke en niet-natuurlijke dood
We maken bij het overlijden een onderscheid tussen een natuurlijke en niet-natuurlijke dood. We spreken van een natuurlijke dood indien de oorzaak van het overlijden door spontane ziekte of na een medische behandeling die zorgvuldig en op de gebruikelijke wijze is verricht.
Van niet-natuurlijk overlijden spreken we bij overlijden als direct of indirect gevolg van een ongeval, geweld, schuld of opzet van een ander, of zelfmoord. Bij volwassenen geeft de behandeld (huis)arts een verklaring van overlijden af als hij/zij overtuigd is dat het overlijden door een natuurlijke oorzaak is gekomen. Bij twijfel wordt een gemeentelijke lijkschouwer ingeschakeld. Als de gemeentelijke lijkschouwer van mening is dat er sprake is van een niet-natuurlijk overlijden, dan wordt verslag uitgebracht aan de officier van justitie. De gemeentelijke lijkschouwer doet in opdracht van de officier van justitie, samen met de recherche, onderzoek naar de aard en omstandigheden van het overlijden.
Er bestaat hoogstwaarschijnlijk een flinke onder registratie van niet-natuurlijk overlijden. Uit bijvoorbeeld een onderzoek onder verpleeghuisartsen blijkt dat zij aangeven soms af te zien van het melden van een niet-natuurlijke dood, omdat dit niet zinvol of te belastend zou zijn. Als oorzaak van overlijden moet dan hier gedacht worden aan verstikking of na complicaties die zijn opgetreden na een val. Ook dient er voorzichtig te worden omgegaan met de conclusie van natuurlijk overlijden op jonge leeftijd. Bijvoorbeeld in het geval van een 24-jarige man, die dood werd gevonden in zijn huis. Geen sporen van geweld of anders. Hier werd aangenomen dat de man was overleden aan een groot hartinfarct. Uit later onderzoek bleek dat hij was overleden door een allergische reactie, veroorzaakt door een medicijn dat hij had gekregen van een alternatieve genezer.
Wanneer moet de schouwing worden uitgevoerd?
Zo spoedig mogelijk na het overlijden moet volgens artikel 3 Wlb (Wet op de Lijkbezorging) de lijkschouw plaatsvinden. Praktisch houdt dit in dat de schouw binnen drie uur nadat de arts is geïnformeerd moet kunnen worden uitgevoerd. Uitzondering kan zijn een overlijden in een verpleegtehuis dat tussen 23.00 en 07.00 uur plaatsvindt. In dat geval mag de dienstdoende arts de schouw ook overdragen aan een collega die de schouw uiterlijk om 08.00 uur dezelfde ochtend uitvoert.
Bij een verdenking van een niet-natuurlijke dood dient de schouw zo snel als mogelijk te worden uitgevoerd door de forensische arts om bij bevestiging nog aanvullend sporenonderzoek te kunnen doen door de politie. Het is dan ook niet toegestaan om het lichaam te verplaatsen of uitgevoerde interventies te verwijderen (bijvoorbeeld infusen of tubes). Het lichaam is feitelijk in beslag genomen door de politie.
Bronnen:
- Handreiking (Niet-)natuurlijke dood Wat moet u weten, wat moet u doen? Versie 1.0., januari 2016. Geraadpleegd op 21 januari 2021, van https://www.knmg.nl/advies-richtlijnen/knmg-publicaties/knmg-publicaties/knmg-publicaties/knmg-publicaties/handreiking-niet-natuurlijke-dood-1.htm
- Richtlijn Lijkschouw voor behandelend artsen - NHG. (2016). Geraadpleegd op 21 januari 2021, van https://www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/final_mdr_lijkschouw_2016_sk_web_bookmarks_0.pdf
- Vaststellen doodsoorzaak 'te vaak een kwestie van gokken en gissen'. (2017). Geraadpleegd op 21 januari 2021, van https://www.rtlnieuws.nl/node/119736
Reactie plaatsen
Reacties